Bukurinë e pashoqe të Hankos e përshkruajnë me dhjetëra legjenda, por
më i bukuri ndër to është përshkrimi që i bëhet asaj në shkrimet e Arbrit. Ajo
aty përshkruhet si një bukuri e rrallë, si në përrallë, pa të dytë në këtë
botë, e padëgjuar, madje thuhet se prej bukurisë së saj qenë verbuar njerëz
ngase ajo shkëlqente si diell. Hankoja aty del si më mahnitësja mbi faqe të
dheut, përshkruhet si vajza pulpëbukur e qafëbardhë, si vajza gojëqershi e
buzëtrëndafiltë. Asnjëherë nuk ishte parë një bukuri si ajo dhe emri i saj nuk
shqitej nga goja e të gjithëve.
Flokët, sipas shkrimeve, i vareshin teposhtë si degët e njërit prej
shelgjeve lotuese që rriteshin viseve ku jetonte atëbotë. Dëshira e njerëzve
për ta parë atë floknajë ishte e papërballueshme dhe munduese, sidomos kur i
shpupuritej apo valëvitej në erë,
kësisoj duke këndellur zemrën e çdo vdekatari që e shihte.
Kaltërimi i syve, këngë
anakreontike! Shirat e vjeshtave i mbushnin ato liqej sysh, e kur erërat
frynin, valët i stërpiknin qerpikët. Arbri kishte shkruar poezi për sytë e saj.
Në to ai ishte përpjekur të rrëfente se sa përralltare ishte bukuria e tyre,
porse nuk ishte bindur kurrë se ia kishte dalur mbanë.
Buzët e saj flakëruese të
ndërmendnin dy gjysmëhëna ose dy gjysma shege flakë të kuqe, kurse kuqëlimi i
tyre të kujtonte perëndimin e diellit në muzg. Buzëqeshja e buzëve të saj
shoqërohej gjithmonë me shkreptima në qiell. I kishte puthur ato buzë Arbri.
Kurmi i saj harlisej i
qelibartë. Sipas dëshmive të shkrimeve të asaj kohe, ajo e lante dhe shplante
atë me vesën e agut, e cila i hynte në poret e lëkurës, ndërsa në kraharor
thuhej se mbante të kyçura erërat. Sa për vijën e buzëve të saj dhe vijën e hullisë
së gjinjve, ato ngjanin me dy vija ujëvarash, që ta shtonin kudo e kurdo etjen.
Hapat e Hankos ishin të lehta si
fluturime fluture, kurse mënyra se si i mbante supet, krejtësisht legjendare.
Pulpat e këmbëve, për t’u pirë në kupë. Kodi i përpunuar i hapave, fjalori i
gjesteve, lëvizjet natyrore të kurmit, sistemi i lëvizjeve, simetria e hirshme
që nxirrte në pah emocionet e saj, tregonin se nëse për t’u bërë valltare duhet
një punë titanike, ajo kishte lindur e tillë.
Ekzistojnë në shkrime edhe shumë
komente që u bëhen harqeve të vetullave, pushit të faqes së qumësht, një vije
horizontale në ballin e saj të mermertë, disa paragrafë që përshkruajnë timbrin
hyjnor të zërit të saj bashkë me disa poezi të tjera që Arbri u kishte kushtuar
syve.
Është shënuar aty me kujdes se
rrezet e një dielli mbrëmjesor bashkë me dëshirën e ethshme për me shkrue një
kryevepër, kishin zgjuar te Arbri dëshirën e kahershme për të lënë një dëshmi
për bukurinë e Hankos. Arbri thotë se gjithmonë kishte gufuar një ngazëllim dashuror
për Hankon, sepse shfaqja e saj në jetën e tij i kishte dhënë asaj një
kuptim. Nganjëherë ai rrëfen me çiltëri se ajo i dukej e pakapshme dhe ai
kishte menduar shumë herë se pa të nuk do të bënte tjetër gjë, pos vajtjes në
një manastir të largët për të jetuar si eremit. Arbri gjendej gjithmonë midis dy zjarresh, zjarrit
të krijimit dhe zjarrit të dashurisë për Hankon.
Andej kah kalonte Hanko, thuheshin
se shembeshin e rrafshoheshin shtëpitë dhe, kur ajo kthehej, ato ringriheshin
si dikur, veçse nuk dihej nëse kjo ka qenë e vërtetë apo Arbri ka qenë i
pushtuar nga vlaga e ndezullisë së krijimit. Bëhet fjalë në shkrime, se u përhap
një thashethemnajë që bashkë me dashurinë për Arbrin kishte nisur të venitej
edhe bukuria e saj. Askush nuk e kishte besuar dhe nuk donte kurrsesi ta
besonte, ndaj edhe një natë nga ato netët kur Hanko kalonte kah varrezat për të
takuar Abrin, thuhet se gjindja që banonte aty rrotull ishte fshehur prej
kërshërisë së madhe në pyllin aty afër dhe kishte përgjuar daljen e saj.
Kishte pasë veshur atë natë një
fustan të bardhë prej cohe të hollë, që tejdukej nën dritën e një hëne të plotë
Arbri dhe të gjithë kishin mbetur gojëhapur prej asaj bukurie të kurrëmosparë,
por nuk dihej nëse kjo kishte ndodhur nga mahnitja prej Hankos ndërsa
ecte e qetë varrezës që e përgjonin dhjetëra sy, apo kur të gjallët kur kishin
parë se si të vdekurit kishin ngritur kryet tinëz prej varreve duke soditur
fshehurazi çapitjen e saj natore mbi tokën e tyre.
E kishte vënë re dikush, nuk dihej
se kush, këtë skenë tronditëse ku të gjallët kishin ngrirë si në legjenda dhe
të vdekurit ishin ringjallur, kësaj radhe vetën për të shijuar bukurinë e një
femre si në asnjë legjendë të botës dhe, i frikësuar prej kësaj mrekullie, ai
kishte rënkuar dhe i kishte kërkuar Hankos të mos kalonte mbi varre, po nuk
dihej nëse ai që kishte rënkuar kishte qenë i kësaj apo asaj bote, po ka gjasa
që ky zë të ketë qenë i përtejjetshëm, se kishte patur në këtë rënkim diçka
prej dheu të lagësht dhe vjetërimi shekujsh.
Thuhet se të vdekurit atë natë i
kishin mbushur plot lotoret e drunjta ku mblidhnin lotët e tyre sa herë qanin
për kohën e ikur dhe thonë se me lotët e të vdekurve dhe lotët e të gjallëve u
formua një liqen dhe nisën ta thirrnin liqeni i Hankos. Kur ishte kthyer atë
natë nga takimi me Arbrin, Hankoja ishte parë të zhytej dhe të humbte në thellësitë e liqenit për të
mos dalë prej ujërave të tij kurrë më.
Pasi kaluan do kohë, u mor vesh se
liqeni i Hankos kishte veti mrekullibërëse për shërimin e shpirtrave dhe
kësisoj u kthye në një vend pelegrinazhi. Vetëm Arbri, thuhet prej tij në
dorëshkrim, nuk gjeti aty shërim, pasi nuk iu kthye kurrë dashuria e humbur.
P.S Kjo është një nga dhjetëra poezitë
që Arbri u kushtoi syve të Hankos.
Kur
takohen kurmet, trazohen lumenjtë,
Marrin
vrapin pllajat e çmenden përrenjtë,
Sy
si sytë e saj s’janë parë në këtë vend
Sy
si sytë e saj
Sup
më sup me vjeshtën puhi më puhi
Si
nuse pa paja qenkan këto stinë
Sytë
ah sytë e saj porsi borërime
Sytë
ah sytë e saj
Tash
ka për t’u errur, mandej për t’u zbardhur
Do
të shkrihen borënajat, mjegullat pa ardhur
Sy
si sytë e saj asnjëherë s’kam dashur
Sy
si sytë e saj!
2001
Comments
Post a Comment